Dobre praktyki polskich firm w kontekście zmian klimatu

Cieszy fakt, że autorzy raportu wyraźnie zaznaczyli znaczenie zmian klimatu w dzisiejszych czasach. Świadczy o tym m.in. prosta statystyka – słowa klimat, klimatu, klimatyczny itp. występują w raporcie aż ok. 60 razy (niestety „ślad węglowy” tylko 4 razy), a tematyka ta była również przywołana w kilku artykułach eksperckich. Głównym tego powodem był odbywający się w grudniu 2018 roku w Katowicach COP24, czyli międzynarodowa debata polityczna odnośnie zmian klimatu, której głównym celem było wprowadzenie do życia postanowień Porozumienia Paryskiego z 2015 roku (porozumienie podpisane przez ponad 190 państw w celu zatrzymania wzrostu średniej temperatury na świecie do poziomu 2 st. C  w stosunku do epoki przedindustrialnej oraz podjęcie starań, aby było to 1,5 st. C).

Ważnym elementem raportu jest artykuł Jonathana Lynn’a z Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), w którym podsumowuje wnioski z raportu specjalnego IPCC dotyczącego skutków wzrostu globalnej temperatury o 1,5 st. C w stosunku do poziomu sprzed epoki industrialnej (obecnie ten wzrost wynosi ok 1 st. C). Raport został zlecony przez rządy po przyjęciu Porozumienia Paryskiego.

Wnioski płynące z raportu

1. Zmiana klimatu już wpływa na ludzi, ekosystemy i źródła utrzymania na całym świecie.
2. Ograniczenie globalnego ocieplenia o 1,5 st. C nie jest niemożliwe, ale wymagałoby bezprecedensowych zmian we wszystkich sferach życia.
3. Z wielu względów byłoby bardzo korzystne, gdyby udało się ograniczyć ocieplenie do 1,5°C, a nie tylko do 2°C lub więcej.
4. Można dążyć do ograniczenia ocieplenia do 1,5°C, a jednocześnie realizować inne globalne cele.”

Autorzy dokumentu wskazują, że osiągnięcie zakładanego celu wymagałoby zmian na niespotykaną skalę. Konieczne byłoby znaczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych we wszystkich sektorach, a także daleko idąca transformacja systemów energetycznych, gospodarki gruntami, funkcjonowania miast, przemysłu i infrastruktury.

Scenariusze zakładające ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymagają zmniejszenia do 2030 roku wypuszczania do atmosfery dwutlenku węgla o 45% w stosunku do poziomu z 2010 roku oraz całkowitego wyeliminowania emisji netto mniej więcej do roku 2050. Oznacza to, że wszelkie pozostałe emisje, na przykład w rolnictwie i transporcie, musiałyby zostać zrównoważone poprzez usuwanie dwutlenku węgla z powietrza. Koncepcje te zakładają szybkie zmniejszanie się zużycia paliw kopalnych, z możliwym wyjątkiem gazu ziemnego, w wypadku gdyby osiągalne było wychwytywanie znacznych ilości dwutlenku węgla z atmosfery i ich składowanie.

Świat nauki twierdzi, że zatrzymanie wzrostu temperatury do poziomu 1,5 st. C jest dużo bardziej korzystne dla świata niż do poziomu 2 st. C. Aby to osiągnąć należy do 2030 roku, czyli w ciągu 11 lat zredukować emisję dwutlenku węgla o 45% w stosunku do 2010 roku.

Redukcja emisji dwutlenku węgla jest nie tylko zadaniem rządów, ale także firm i całego społeczeństwa. W tym artykule chcę przeanalizować realizowane działania przez firmy i skonfrontować je z głosem nauki. Co prawda raport IPCC ukazał się jesienią 2018 roku, przez co firmy nie miały czasu na podjęcie stosownych działań i dopiero przyszłoroczna edycja Raportu Dobrych Praktyk pozwoli sprawdzić, czy firmy zaimplementowały w swoich strategiach cele przedstawione przez IPCC. Niemniej jednak konieczność zatrzymania wzrostu średniej globalnej temperatury na poziomie 2 st. C jest znana przynajmniej od czasu przyjęcia Porozumienia Paryskiego.

Poniżej są zaprezentowane cytaty z raportu FOBu, które dotyczą praktyk, których celem bezpośrednim lub pośrednim jest mierzenie, zarządzanie lub redukcja emisji gazów cieplarnianych, a tym samym zmniejszenie negatywnego oddziaływania na klimat. Zestawienie nie obejmuje praktyk związanych z edukacją (również bardzo ważną) pracowników lub ogółu społeczności w temacie zmian klimatu. Kolejność przedstawienia praktyk jest przypadkowa.

• „FRoSTA stworzyła system obliczania śladu węglowego dla swoich produktów. Wzięto pod uwagę emisję gazów cieplarnianych powstałych podczas całego cyklu życia produktu – od wytworzenia surowców, poprzez proces produkcji, pakowanie, składowanie i transport, aż do zakupu przez konsumenta i przygotowanie. Kalkulacje dla wszystkich produktów opublikowane zostały na stronie internetowej firmy.”
• „Skanska w Polsce wdraża proces pozwalający zbierać i analizować dane na temat śladu węglowego przedsiębiorstwa. Po zbadaniu obszarów możliwe będą: oszacowanie efektywności redukcyjnych oraz praca nad wyznaczeniem celów. Corocznie firma raportuje do swojej firmy matki dane dotyczące wykorzystywania paliw i energii do prowadzenia procesów produkcyjnych, budowlanych, transportu i obsługi biur przedsiębiorstwa. Raportowane są również ilości i rodzaje materiałów budowlanych stosowanych na poszczególnych inwestycjach.”
• „Polityka klimatyczna ALDI Nord zakłada obniżenie emisji gazów cieplarnianych do 2021 roku o 40% względem roku 2015. Polityka przedstawia harmonogram działań, by cel ten został osiągnięty. W 2018 roku ustalono wewnętrzną cenę dwutlenku węgla. Składa się ona z oczekiwanych kosztów zakupu zielonego prądu i możliwej ceny kompensacyjnej za tonę dwutlenku węgla. Koszty te powinny zostać doliczone podczas każdej decyzji dotyczącej inwestycji, która ma wpływ na emisję gazów cieplarnianych Grupy Przedsiębiorstw. Ponadto wprowadzono technologię LED oraz zastępowane są dotychczasowe czynniki chłodnicze nieszkodliwymi dla klimatu alternatywami.
• „Siemens  przeciwdziała zanieczyszczeniom powietrza. Sposobem na poprawienie opłacalności wytwarzania energii jest wzrost efektywności i dywersyfikacja produkcji oraz wytwarzanie jej bliżej odbiorcy. Odpowiedzią Siemensa na te wyzwania jest kogeneracja. Firma rozwija zautomatyzowane systemy magazynowania energii SIESTORAGE, które pozwalają na stabilizację pracy mikrosieci energetycznych i na lokalne redukcje emisji gazów cieplarnianych.”
• „Zakład produkcyjny VELUX w Namysłowie (Grupa VELUX i spółki siostrzane w Polsce) przeprowadził pilotażowy program związany z wdrożeniem baterii nowej generacji do swoich wózków widłowych. Efektem tej inwestycji jest m.in. obniżenie emisji gazów cieplarnianych. Po pozytywnych testach podjęto decyzję o systematycznym zastępowaniu zużytych akumulatorów nowymi bateriami XFC we wszystkich wózkach widłowych i elektrycznych wózkach ręcznych.”
• „W nowym ekologicznych Terminalu DB Schenker zastosowano rozwiązania spełniające najwyższe normy pod względem oszczędności energii, redukcji emisji dwutlenku węgla, efektywnej gospodarki wodnej i cieplnej. Dzięki temu do atmosfery trafia ponad 230 ton dwutlenku węgla mniej niż przed modernizacją. Zastosowane zostały m.in. urządzenia grzewczo-wentylacyjne pozwalające na odzysk ciepła, kolektory słoneczne podgrzewające wodę użytkową oraz zbiorniki na deszczówkę.”
• „W ramach kampanii Carlsberg Polska Together Towards ZERO rozpoczęto w firmie szereg modernizacji, w tym optymalizację procesów logistycznych, w wyniku których o 10,5 % spadła emisja dwutlenku węgla w Browarze Kasztelan, a o 6% zmniejszono zuzycia energii w Browarze Okocim. Z 3,07 kg/hl w 2016 roku do 3,03 kg/hl w 2017 roku spadł poziom emisji dwutlenku węgla dla wszystkich browarów. Wdrożono także Transportation Management System pozwalający na efektywne zarządzanie, planowanie, optymalizowanie i rozliczanie usług transportowych.”
• „MAKRO Polska prowadzi działania z zakresu zarządzania energia i odpadami polegające m.in. na recyklingu powstających odpadów. Wprowadzane są plany oszczędności energii elektrycznej, realizowane działania z zakresu podnoszenia świadomości użytkowników w zakresie korzystania z urządzeń elektrycznych i grzewczych poprzez korespondencje mailowe oraz przyklejani naklejek z wymienionymi dobrymi praktykami w pomieszczeniach biurowych. Firma prowadzi także działania w zakresie redukcji emisji dwutlenku węgla.”
• „Zero emisji dwutlenku węgla to założenie realizowane przez Volkswagen Motor Polska w miesiącach letnich. Emisja CO2 pochodząca ze źródeł energetycznych zakładu wynosi wtedy 0 kg. Zakład nie zużywa gazu ziemnego ani ciepła technicznego z zewnętrznej ciepłowni, co jest możliwe, dzięki zakupowi energii elektrycznej z elektrowni wodnych.”
• „Worldline podejmuje się ekoprojektowania terminali płatniczych. Firma monitoruje parametry i rozwiązuje problemy związane z wpływem swoich produktów na środowisko w oparciu o ściśle określone wymogi. Na każdym etapie inżynierowie biorą pod uwagę takie czynniki hak zużycie energii oraz stosowanie materiałów nadających się do recyklingu i opakowań przyjaznych dla środowiska. Firma ma na celu zrównoważenie do 2020 roku 100% emisji dwutlenku węgla, którą wywołują terminale płatnicze w całym cyklu ich eksploatacji.”
• „Carrefour wprowadza rozwiązania w celu zmniejszenia zużycia energii elektrycznej wykorzystywanej przez sklepy sieci. Jednym z nich jest instalacja paneli fotowoltaicznych. Na początku założono je na dachu hipermarketu w Zgorzelcu. W pierwszym etapie inwestycji zamontowano 86 paneli słonecznych o mocy 22 kWp. W kolejnym etapie zwiększono moc do 49 kWp poprzez dołożenie 90 modułów. Druga instalacja o mocy 22 kWp nastąpiła w Łodzi. Po roku funkcjonowania instalacji zamontowanej w Zgorzelcu w pierwszym etapie (czyli 86 paneli) zredukowano emisję dwutlenku węgla o około 16 ton.”
• „Carrefour, dbając o asortyment sieci sklepów oraz stymulując wzrost przedsiębiorczości na danym terenie i wspierając rozwój społeczności, współpracuje z lokalnymi dostawcami, których siedziba mieści się w sąsiedztwie sklepu. Dzięki temu zredukowano odległości, jaką towar pokonuje do sklepu, co korzystnie wpływa na ograniczenie emisji dwutlenku węgla i zanieczyszczeń do atmosfery. Ponadto firma dzieli się z lokalnymi dostawcami know-how w kwestiach dbania o jakość produktów, ekologicznych sposobów transportu, a także ergonomicznych metod produkcji żywności.”
• „Evolution System w sklepach Carrefour to system nadzoru zużycia energii elektrycznej. Pozwala m.in. na wskazywanie największych źródeł obciążeń, umożliwia analizę i eliminację nieekonomicznych przekroczeń składowych zużycia energii, które mocno zakłócają pracę systemu krajowego energetyki i powodują niekontrolowaną emisję CO2 do atmosfery. Zastosowanie systemu pozwoliło na wprowadzenie proekologicznych rozwiązań technicznych w hiper- i supermarketach Carrefour w całym kraju.”
• „Harmony to uruchomiony 10 lat temu program zrównoważonego pozyskiwania pszenicy dla Mondelez International. Program ma na celu m.in. zminimalizowanie wykorzystania pestycydów i nawozów poprzez stosowanie odpornych odmian pszenicy, wykorzystywanie systemu płodozmianu oraz dbałość o jakość gleby, a także ograniczenie emisji dwutlenku węgla w szczególności poprzez obniżenie ilości stosowanych nawozów, zachowanie jakości wody i ochronę lokalnej bioróżnorodności. Rolnicy objęci programem na sześciu europejskich rynkach, w tym w Polsce, ograniczają zużycie wody i emisję dwutlenku węgla, a także dbają o jakość gleby.”
• „W 2017 roku Bank BGŻ BNP Paribas przyjął cel redukcji emisji CO2 na jednego pracownika o 25% do 2020 roku poprzez dołączenie do globalnego Programu Redukcji Emisji CO2. Bank prowadzi politykę promowania efektywności energetycznej, m.in. poprzez: minimalizowanie zużycia energii, liczby podróży służbowych, wprowadzenie do floty samochodów hybrydowych, projekt przyjaznego środowisku nowego budynku centrali oraz ekoinicjatywy dla pracowników.”
• „ING Bank Śląski kontynuuje działania w ramach projektu Zielona Energii. W ramach praktyki podjęto decyzję o zakupie certyfikatów pochodzenia zielonej energii. Przyczyniło się to do pozyskania 100% poziomu zielonej energii w przypadku energii elektrycznej oraz zmniejszenie emisji CO2.”
• „SITECH bierze aktywny udział w Think Blue Factory, programie koncernu Volkswagen na rzecz zrównoważonego rozwoju. W jego ramach firma zobowiązała się do zmniejszenia do 2018 r. o 25% w stosunku do 2010r.: zużycia energii, zużycia wody, ilości produkowanych odpadów oraz emisji CO2 w przeliczeniu na jeden wyprodukowany komponent.”
• „Nowa wegetariańska wersja klasycznego hot doga dostępna jest od 2018 roku w ofercie restauracji IKEA Retail. Składniki roślinne są bardziej zrównoważone niż mięsne, ponieważ ich oddziaływanie na środowisko jest niższe. Przykłada emisja CO2/kg podczas produkcji wege hot doga jest około siedmiu razy mniejsza niż w przypadku klasycznego hot doga IKEA.”
• „IKEA Retail od lat angażuje się w walkę ze zmianami klimatu i prowadzi inwestycje w energię odnawialną w ramach projektu Energia Słoneczna dla Domu. W Polsce posiada 6 farm wiatrowych, których produkcja energii pokrywa całkowicie zapotrzebowanie grupy w Polsce. W sklepach w Polsce dostępna jest wydajna i przystępna finansowo oferta instalacji fotowoltaicznych.”
• „Kompania Piwowarska we współpracy z firmą SAFETY LOGIC realizuje program „Świadomy kierowca KP”, który obejmuje użytkowników służbowych aut osobowych w firmie, w tym członków zarządu. Ich uczestnicy uczą się poprzez wykłady, szkolenia praktyczne i e-learning, jak zapewnić bezpieczeństwo sobie i innym użytkownikom dróg, jak zachować się w czasie wypadku oraz ograniczyć zużycie paliwa i zmniejszyć emisję CO2. Przeprowadzono ponad 4200 szkoleń, wystaw i spotkań z ekspertami. Praktyka została uhonorowana tytułem Firmy Najbardziej Zaangażowanej przez PZWLP.”

Przedstawione 21 praktyk stanowi tylko 1,4% wszystkich zawartych w raporcie oraz 9% praktyk środowiskowych, co nie wpisało się w ważny temat zmian klimatu, będącym jednym z głównych w raporcie FOBu.  Zaskakujące jest to, że firmy określiły aż 115 praktyk jako tych przyczyniających się do realizacji 13 celu spośród Celów Zrównoważonego Rozwoju 2030, który brzmi „Podjąć pilne działania w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom”. Zdecydowana większość z tych praktyk rzeczywiście przyczynia się do zmniejszenia negatywnego oddziaływania na klimat, bądź są to działania o charakterze adaptacji do zmian klimatu, jednak ich skala jest na tyle znikoma lub sprawiają wrażenie działań pozorowanych, a także będących greenwashingiem, że nie zostały przywołane w tym artykule.

Przedstawione praktyki 2018 można podzielić na 6 grup

Zarządzanie wpływem na klimat

Pierwszą grupę stanowią praktyki dotyczące zarządzania swoim wpływem na klimat, np. Frosta poczyniła pierwszy krok, tzn. określiła ślad węglowy swoich produktów, dzięki czemu uzyskała pomiar swojego wpływu na klimat, a następnie będzie mogła analizować ten wpływ w czasie, określić cele redukcyjne i dobrać odpowiednie działania ze względu na skutek i zaangażowanie finansowe. Drugi krok poczyniła Skanska, która wprost napisała, że po obliczeniu śladu węglowego organizacji określi swoje cele w tym zakresie. Następny etap zrealizowała firma Aldi, która ma jasno określony cel redukcji emisji gazów cieplarnianych (ustalony cel podał też bank BGŻ BNP Paribas) oraz harmonogram działań w celu jego realizacji. Firma ta ustaliła też wewnętrzną cenę dwutlenku węgla, która jest uwzględniana w podejmowaniu decyzji dotyczących nowych inwestycji, które mogłyby wpłynąć na wzrost wielkości emisji CO2.

Poprawa efektywności energetycznej

W bardzo wielu firmach, szczególnie produkcyjnych bądź usługowych, największy wpływ na klimat generuje zużywanie różnego rodzaju energii  – elektrycznej lub paliw spalanych w samochodach czy źródłach stacjonarnych. Drugą grupę stanowią praktyki skupiające się na poprawie efektywności energetycznej (SITECH, Carrefour, MAKRO) w różnego rodzaju procesach jak transport na terenie zakładu (Velux), stosowanie energooszczędnego oświetlenia typu LED (ALDI), prowadzenie działalności w bardziej przyjaznych środowisku budynkach (BGŻ BNP Paribas, DB Schenker), zwiększenie efektywności produkcji energii (Siemens), czy produkcja energii elektrycznej bądź cieplnej z odnawialnych źródeł energii (IKEA, Carrefour, DB Schenker).

Zakup zielonej energii

Następna grupa to praktyki związane z zakupem zielonej energii elektrycznej od firm zewnętrznych (ING Bank Śląski, Volkswagen) lub wyprodukowanej przez własną firmę, ale w innych lokalizacjach niż prowadzona działalność główna (IKEA).

Optymalizacja transportu i ekojazda

Czwarta grupa obejmuje praktyki związane z transportem towarów polegające na optymalizacji transportu, lepszej logistyce czy ekojeździe (Carrefour, Kompania Piwowarska, Carlsberg).

Praktyki związane z produkcją żywnością

Grupę piątą stanowią praktyki związane z żywnością. Mondelez International opisuje praktykę redukcji emisji gazów cieplarnianych przy uprawie pszenicy poprzez redukcję ilości używanych nawozów, a IKEA informuje o wprowadzeniu wege hot doga, który ma mniejszy ślad węglowy niż klasyczny, mięsny odpowiednik.

Równoważenie (offset) emisji dwutlenku węgla

Ostatnią grupę stanowi jedna praktyka. Polega ona na weryfikacji emisji dwutlenku węgla, a następnie zrównoważeniu jego poziomu przez firmę Worldlin, które wywołują terminale płatnicze w całym cyklu ich eksploatacji. Zapewne chodzi o carbon offset, czyli neutralizację nieuniknionych emisji gazów cieplarnianych przez absorpcję CO2 z atmosfery bądź redukcję odpowiedniej ilości emisji w innym miejscu na świecie.

Stosunkowo nieliczne praktyki odnoszące się do działań w kontekście klimatu przedstawiają liczne możliwości konkretnych praktyk przyczyniających się do redukcji emisji gazów cieplarnianych od pomiaru śladu węglowego, przez zmniejszenie zużycia energii do projektów offsetowych. Ciekawe ile firm na poważnie traktuje doniesienia raportów IPCC  i już dziś realizuje odpowiednia działania redukcyjne. O tym być może dowiemy się z przyszłorocznego raportu Forum Odpowiedzialnego Biznesu „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2019. Dobre praktyki”.

---

POTRZEBUJESZ PORADY CZY DODATKOWYCH INFORMACJI?
CHCIAŁBYŚ OTRZYMAĆ KOSZTORYS?