Certyfikacja jednostek lasów państwowych w PEFC™ i FSC®

Certyfikacja gospodarki leśnej FSC® FM (FSC Forest Management) również potwierdza, że dany las jest gospodarowany w sposób chroniący naturalny ekosystem i korzystny dla lokalnej społeczności oraz pracowników, a jednocześnie opłacalny ekonomicznie. Całkowita wielkość obszarów objętych certyfikacją FSC FM w Polsce wynosi prawie 7 milionów ha. Są to lasy zarządzane przez Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych (certyfikat FSC posiadają wszystkie Dyrekcje, z wyjątkiem RDLP Łódź, RDLP Krosno i 3 nadleśnictw RDLP Białystok: Browsk, Hajnówka, Białowieża). Ponadto, w 2017r. certyfikat FSC uzyskał – po raz pierwszy w Polsce – las prywatny (źródło: www.pefc.pl).

Wywiad opublikowany dzięki uprzejmości GAZETY LEŚNEJ

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czy można o Panu powiedzieć, że jest Pan sprzymierzeńcem przedsiębiorców leśnych, bo przecież kontroluje Pan ich zleceniodawców?

Krzysztof Wypij Audytor Gospodarki Leśnej Bureau Veritas: Nie ryzykowałbym takiego stwierdzenia. Wyniki naszej pracy mogą być bowiem odbierane na dwa sposoby. Z jednej strony rzeczywiście sprawdzamy czy zarządzający lasem, czyli np. nadleśnictwo, odpowiednio wywiązuje się ze współpracy z zakładem usług leśnych (zulem) – terminowo płaci, udostępnia drzewostany. Z drugiej strony jednak jest dużo wymagań, które musi spełnić bezpośrednio przedsiębiorca leśny. Na przykład kwestia dozoru technicznego maszyn, któremu muszą podlegać m.in. wszystkie żurawie w maszynach, albo szkolenia operatorów. Na pewno kilka lat wstecz spotykano nieprawidłowości w tym zakresie. W związku z tym zulowiec może odczytywać, że to dla niego dodatkowe koszty, zatem wszystko ma dwie strony.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czyli raczej arbiter nie sprzymierzeniec?

Krzysztof Wypij: Po prostu sprawdzam czy wypełniane są wymagania określonych standardów. Kontakt z zakładami usług leśnych następuje w kilku momentach procesu certyfikacji gospodarki leśnej. W ramach systemu FSC® na sześć tygodni przed audytem przeprowadzamy publiczne konsultacje, informujemy wszystkie zainteresowane strony o tym, że będzie taka kontrola. Powiadamiamy również stowarzyszenia przedsiębiorców leśnych. Wysyłamy maila, list. Informujemy jaki będzie zakres audytu. Wtedy to środowisko zuli ma czas na przygotowanie się i ewentualne uwagi. Później często spotykamy się z przedstawicielami tych organizacji podczas samego audytu. No i najważniejszy kontakt – kiedy jedziemy w teren. W dzień audytu udajemy się na wybrane pozycje, gdzie prowadzone są prace w danym nadleśnictwie. Zanim jednak audytor przyjedzie, sprawdza dokumentację: umowę, ofertę, wszystkie dokumenty które zul złożył. Sprawdzamy jak nadleśnictwo je weryfikowało, sprawdzamy listy pracowników i z taką wiedzą jedziemy w teren.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czyli zul musi się spodziewać, że przyjedzie ktoś kto go już prześwietlił?

Krzysztof Wypij: Rzecz podstawowa, żeby to było jasne – zadanie audytora polega na sprawdzeniu czy wszystkie obowiązujące przepisy, wymagania prawne i wewnętrzne, które dotyczą pracy zula – umowy, SIWZ-y itd., no i oczywiście zapisy standardów PEFC™ i FSC®, których zul często nie czyta – są przestrzegane.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Jakie są główne uchybienia?

Krzysztof Wypij: Przede wszystkim dotyczą środków ochrony indywidualnej. Brak spodni antyprzecięciowych i butów z wkładką, brak apteczki. Zdarzają się: brak gaśnicy, zestawów do pochłaniania olejów, ciągniki z niezabezpieczonymi kabinami. Na pewno rzeczą, która nadal kuleje jest technika ścinki. Nie ukrywam, że w niektórych dyrekcjach musieliśmy uznać to za sprawę zasadniczą do poprawy. Zauważaliśmy stosowanie nieprawidłowych parametrów w przypadku rzazów, brak zawiasy. To świadczy o rutynie, nieodpowiednim szkoleniu lub pośpiechu ale też o braku odpowiedniego nadzoru ze strony zamawiającego.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Jak Pana kontrola może wpłynąć na sytuacje zula?

Krzysztof Wypij: Na pewno nasze działania motywują do większej kontroli zuli przez nadleśnictwo. Odpowiedzialny właściciel firmy będzie to odczytywał pozytywnie. Te kontrole pomogą mu wyeliminować nieprawidłowości. I tak się dzieje. Poprawa w zakładach usług leśnych na przestrzeni lat jest widoczna i to nie tylko my się do tego przyczyniliśmy – jest jeszcze przecież Państwowa Inspekcja Pracy. Widoczne jest, że tam gdzie inspektorzy PIP są bardziej aktywni, zule  starają się bardziej.

Na pewno byliśmy aktywni w niektórych obszarach, na których również zależało zulowcom. Tak było w przypadku umów wieloletnich, czy szlaków zrywkowych – temat ten był mocno przez nas wałkowany. Widzieliśmy, że brak takiego szlaku często powodował uszkodzenia drzewostanu – co było niezgodne z wymaganiami standardów gospodarki leśnej. Dla szeregowych pracowników leśnych ważne było zwrócenie uwagi na środki ochrony indywidualnej: kaski, spodnie antyprzecięciowe. Chociaż na te ostatnie często narzekali, że w zimie jest w nich zimno, a w lecie za gorąco. Nie raz słyszeliśmy, że można się w nich zaparzyć.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czy jest Pan srogim kontrolerem, czy zdaje sobie Pan sprawę, że czasem to taka pokazówka – te maty pojawiają się przed waszym przyjazdem, spodnie są wtedy zakładane?

Krzysztof Wypij: Mamy  pełną świadomość tego, że audyt to tylko próbka. Jak każda metoda statystyczna – ma swoje plusy i minusy. Nie mamy przecież do dyspozycji fotopułapek aby monitorować prace w lesie non-stop. Nie jestem srogim kontrolerem, ale z drugiej strony tzw. „ściemy” bardzo ciężko przechodzą. Moje wieloletnie doświadczenie pomaga w rozmowach z zulowcami. Pochodzę z terenów głęboko wiejskich, wiele lat pracowałem fizycznie, również w lesie – potrafię się z nimi komunikować. To ludzie w większości otwarci, a ja nie przyjeżdżam do nich w krawacie, białej koszuli i nie mówię językiem robota urzędowego.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Jak najczęściej się tłumaczą?

Krzysztof Wypij: Najpiękniejsze i moje ulubione wyjaśnienie, spotykane na każdej szerokości geograficznej, to odpowiedź na pytanie o brak spodni antyprzecięciowych. Najczęściej mówią, że „się pobrudziły i są w praniu”. Niektórzy mówią też, że zapomnieli, że zostawili w drugim samochodzie, a niektórzy odpowiadają wprost, że szef nie kupił. To zależy od inwencji człowieka.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: A po stronie LP, jakie są główne uchybienia?

Krzysztof Wypij: Najważniejsze uchybienie jakie może mieć miejsce ze strony Lasów, a które w efekcie może rzutować na wszystko, to podejście typu  „podpisaliśmy umowę i reszta nas nie interesuje”.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czyli spychologia?

Krzysztof Wypij: Tak, totalny brak zainteresowania, kto pracuje, jak pracuje i czym. Zgodnie z wymaganiami standardów certyfikacji gospodarki leśnej praca podwykonawców musi być monitorowana. Na początku mojej pracy spotykaliśmy często ten problem –  w LP słyszało się „to nie my odpowiadamy za bezpieczeństwo prowadzenia prac leśnych”, tylko zul, czyli podwykonawca.

Nasza kontrola dotyczy działalności jednostek Lasów Państwowych, a przedsiębiorcy leśni to jeden z kluczowych jej elementów. Jeżeli więc pracownik zulu nie ma kasku, to  za brak kontroli odpowiada jednostka LP.

PEFC™ i FSC® nie robi rozgraniczenia pomiędzy pracownikami podwykonawców a zleceniodawców. Wszyscy, którzy uczestniczą w procesie gospodarowania lasem podlegają tym samym rygorom. A więc pilarz też podlega tej kontroli.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Jaki jest wasz stosunek do prac ręcznych, wciąż jeszcze obecnych w pracach leśnych?

Krzysztof Wypij: Pierwszą wykładnią jest nasze prawo pracy i na tym bazujemy. Na przykład przy ręcznym układaniu dużych stosów, z którym jeszcze niedawno się często spotykaliśmy. Są przypadki ewidentnego przekroczenia dopuszczalnych norm, które w trakcie audytu można wychwycić. To sprawdzamy, ale tak długo jak jest to dozwolone w prawie pracy, to nie możemy w to ingerować. Istnieje jeszcze np. motykowanie, ręczne przygotowanie gleby, które w wielu przypadkach wygląda archaicznie i pewnie sytuacja na rynku pracy to wyeliminuje. Wielu rodzajów prac wykonywanych w naszych lasach, nie ma już w innych krajach. Białorusini nie pamiętają już czasów kiedy była u nich zrywka ręczna.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Czy byłoby możliwe wprowadzenie osobnego audytu samych zuli? Pierwsze próby certyfikowania ich działalności przeprowadziła na swoim terenie RDLP Gdańsk, w ramach projektu Rzetelne Przedsiębiorstwo Leśne. Jak Pan ocenia to przedsięwzięcie?

Krzysztof Wypij: Z perspektywy czasu można ocenić, że przyniosło to swój skutek. Uważam, że był to krok we właściwą stronę. Oczywiście, że można certyfikować zulowców i tak już się dzieje w Szwecji czy w Niemczech, gdzie są osobne standardy dla zakładów usług leśnych. Np. zarządzający lasem, który chce posiadać certyfikat PEFC™ musi współpracować wyłącznie z zulami certyfikowanymi według standardu PEFC™ dla przedsiębiorców leśnych. U nas na razie nie słyszałem o konkretnych planach w tym zakresie. Wydaje się, że wszystko w rękach największego zamawiającego usługi leśne w naszym kraju. Jeśli nie będzie woli Lasów Państwowych, nie będzie  certyfikacji dla zulowców.

Magdalena Bodziak GAZETA LEŚNA: Z czym wiąże się brak certyfikatów PEFC i FSC?

Krzysztof Wypij: Przede wszystkim z trudnościami w sprzedaży drewna. Nasz przemysł drzewny, meblarski jest nastawiony na eksport do krajów zachodnich. Bez wyrobów z certyfikatem nikt nie podpisałby z nimi umów na dostawy. W PEFC™ certyfikowane są wszystkie dyrekcje regionalne LP w Polsce, bez nadleśnictw: Białowieża, Browsk i Hajnówka. Certyfikacji FSC® nie mają też te trzy ww. jednostki, a także RDLP w Krośnie. Przemysł drzewny jakoś sobie radzi posiłkując się dostawcami np. z sąsiednich dyrekcji, z zagranicy lub bazując na procedurze tzw. „drewna kontrolowanego”. Gdyby jednak niecertyfikowanych jednostek LP było więcej, na pewno byłby to ogromny problem z punktu widzenia ekonomicznego. W grę wchodzą również kwestie wizerunkowe, prestiżowe. Również z tego powodu dla zarządzającego lasem, to jest istotne czy posiada się te certyfikaty, czy nie.

Źródło: Nowa Gazeta Leśna, Nr 7/2018

---

POTRZEBUJESZ PORADY CZY DODATKOWYCH INFORMACJI?
CHCIAŁBYŚ OTRZYMAĆ KOSZTORYS?