BRANŻA TŁUMACZENIOWA I JEJ NORMY – wyzwania i oczekiwania rynku

Polski wkład w normalizację branży tłumaczeń

W tworzenie i promowanie norm branżowych i profesjonalizację branży tłumaczeniowej od początku swojego istnienia (2001) bardzo angażowało się Polskie Stowarzyszenie Biur Tłumaczeń (PSBT) - zarówno przy tworzeniu pierwszej europejskiej normy tłumaczeniowej EN 15038:2006 jak i kolejnych standardów branżowych.

Prace nad normami ISO dla branży tłumaczeniowej weszły w życie wraz z powołaniem podkomitetu SC5 ds. tłumaczeń pisemnych, ustnych i powiązanych technologii w 2011 roku. W tym samym czasie na mocy tzw. umowy wiedeńskiej pomiędzy CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny (fr. Comité européen de normalisation) ) i ISO, zaczęto rozwijać pierwszą międzynarodową normę dla branży tłumaczeniowej - czyli ISO17100:2015 Usługi tłumaczeniowe – Wymagania dotyczące świadczenia usług tłumaczeniowych.

Inicjatorką powołania i autorką dokumentacji założycielskiej podkomitetu SC5 oraz redaktorem normy ISO 17100 była Monika Popiołek - wieloletnia prezes PSBT. Fakt, że normy EN 15038 i ISO 17100 zostały niezwłocznie przetłumaczone na język polski opublikowane przez PKN był także niewątpliwym sukcesem polskiej branży tłumaczeniowej. Dzięki temu, polskie firmy tłumaczeniowe, ich klienci, społeczność akademicka oraz inni interesariusze mieli od razu dostęp do kluczowych norm oraz można było stworzyć w Polsce pierwszy na świecie system certyfikacji. Od 2011, dzięki pracom normalizacyjnym opublikowano już 17 norm branżowych ISO i kolejne 7 jest w przygotowaniu (stan na wrzesień 2021r.).

Należy jednak odnotować, że pomimo postępującej profesjonalizacji całej branży i dużej liczby norm, które te procesy opisują i regulują, na rynku pojawiają się też niestety częste przypadki złych praktyk. Dlatego też, podmioty zaangażowane w tworzenie i propagowanie norm branżowych starają się na bieżąco monitorować rynek, przeciwdziałać jego psuciu oraz promować dobre praktyki zarówno w obszarze normalizacji jak i wdrożenia i certyfikacji.

Polski wkład we wdrożenie i certyfikację
ISO 17100:2015

Obecnie kluczową dla branży tłumaczeniowej jest norma ISO 17100:2015*, która w 2015 roku zastąpiła europejską normę EN 15038:2006 (w wyniku czego, norma EN 15038 została wycofana). Międzynarodowa norma ISO17100, przy której opracowaniu brali udział eksperci z 26 krajów, jest wobec swej poprzedniczki znacznie bardziej rozbudowana i dostosowana do aktualnych wymogów rynku. Ogromną rolę we wdrożeniu i certyfikacji na zgodność z tymi kluczowymi normami branżowymi odegrali również polscy eksperci. System audytu i certyfikacji dla obu tych norm stworzyła wspomniana Monika Popiołek. Natomiast pierwszy niezależny audyt certyfikacyjny dla tej normy (podobnie jak w przypadku wcześniejszej normy europejskiej EN 15038) przeprowadziło Bureau Veritas Polska.

Wcześniejsza norma europejska EN 15038, cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród polskich i zagranicznych podmiotów branżowych i od 2006 r. wdrożyło ją co najmniej kilkanaście tysięcy podmiotów na całym świecie.

„Norma ISO 17100 od momentu publikacji zdobyła jeszcze większą popularność. Pozwala bowiem budować pozycję i wpływa na ich konkurencyjność na rynku tłumaczeniowym. Jej zdobycie potwierdza jakość i profesjonalizm oferowanych usług na poziomie europejskim. Polski oddział Bureau Veritas jako niezależny podmiot certyfikacyjny od początku powstawania tej normy do teraz, jest zaangażowany w promowanie jej wartości i dobrych praktyk nie tylko w Polsce, ale również globalnie. Pełni ona istotną rolę w profesjonalizacji branży tłumaczeniowej.” – mówi Witold Dżugan, Dyrektor Certyfikacji Bureau Veritas Polska.

Niekorzystne zjawiska w branży tłumaczeniowej

Wraz z rosnącą popularnością certyfikacji w sektorze tłumaczeń, podobnie jak w wielu innych gałęziach gospodarki, pojawiają się sygnały szkodzenia rynkowi przez nieuprawnione podmioty czy firmy chcące wejść w posiadanie certyfikatu bez faktycznego wdrożenia wymagań normy lub po prostu kupujące certyfikat stwierdzający samodeklarację i posługujące się nim jak certyfikatem wydanym przez niezależną jednostkę certyfikującą na podstawie audytu. Część z nich robi to całkowicie nieświadomie, nie mając wiedzy na temat zakresu spełnienia wymagań norm, konieczności przeprowadzenia oceny zgodności przez niezależny podmiot (jednostkę certyfikującą) w drodze pełnego audytu, zasad przeprowadzania audytu przez kompetentne i akredytowane jednostki certyfikujące i nie potrafiąc odróżnić dobrych praktyk od złych. Jednak część firm podchodzi do tego zagadnienia bardziej cynicznie i wbrew przyjętym zasadom idzie na skróty. PSBT monitoruje rynek na bieżąco i dba o stosowanie dobrych praktyk, jakość i etykę usług w branży tłumaczeniowej. PSBT stworzyło już w 2006 roku pierwszy Kodeks dobrych praktyk określający zarówno dobre jak i złe praktyki branżowe oraz wyznaczniki profesjonalizmu.

„Norma ISO 17100 jest odzwierciedleniem dobrych praktyk branżowych ukierunkowanych na świadczenie przez dostawców usług tłumaczeniowych wysokiej jakości zgodnie z profesjonalnymi wymaganiami. Niestety na rynku można zauważyć coraz więcej prób wprowadzania klientów w błąd przy wykorzystaniu tzw. pseudocertyfikacji polegającej np. na kupnie certyfikatu stwierdzającego samodeklarację lub na certyfikacji w jednostkach, które nie mają akredytacji branżowej i nie są profesjonalnymi jednostkami certyfikacyjnymi (tylko firmami lub stowarzyszeniami dorabiającymi sobie na certyfikacji). Podmioty te wystawiają takie bezwartościowe certyfikaty z chęci zysku, nie potrafią przeprowadzić prawdziwej certyfikacji lub nie mają odpowiedniego przeszkolenia i nie rozumieją na czym polega ocena zgodności w odniesieniu do norm branżowych. Znam przypadki gdzie w ramach takiej ‘amatorskiej’ certyfikacji na zgodność z normą ISO 17100 firmy tłumaczeniowe (przy udziale podmiotów wystawiających te certyfikaty) wpisywały sobie w zakres certyfikacji również tłumaczenia ustne lub usługi obejmujące postedycję tłumaczeń maszynowych (pomimo tego, że jest to wyraźnie wykluczone z zakresu tej normy). Kiedyś zgłosiła się do PSBT firma kandydująca na członka, która chwaliła się że jako jedyny dostawca usług tłumaczeniowych w Polsce posiada certyfikaty na zgodność z pięcioma normami uzyskanymi w ramach projektu finansowanego z funduszy UE. Niestety, trzy z tych certyfikatów dotyczyły norm od dawna wycofanych, czwarty dotyczył normy w trakcie wycofywania, natomiast piąty też był bezwartościowy bowiem zaangażowana w proces jednostka certyfikacyjna nie posiadała akredytacji branżowej i specjalizowała się w wydawaniu certyfikatów bezpieczeństwa dla statków, a nie branż usługowych. Nietrudno więc sobie wyobrazić dlaczego taka certyfikacja skończyła się fiaskiem. Oczywiście PSBT, które bardzo poważnie podchodzi do norm tłumaczeniowych, dbając o utrzymanie jakości usług na rynku i etyki w biznesie, interweniowało w tej sprawie i z czasem dana jednostka zaniechała tego typu praktyk” – mówi Monika Popiołek, prezes agencji MAart Sp. z o.o. i prezes PSBT.

„Innym przykładem ewidentnego nadużycia i wprowadzenia klientów w błąd są ostatnio próby reklamowania się przez firmy, że posiadają certyfikat zgodności z nową normą ISO 20771 (ISO 20771:2020 Tłumaczenia tekstów prawnych – wymagania) Oczywiste jest to, że żadna firma nie może uzyskać certyfikatu na zgodność z normą ISO 20771 bowiem norma ta odnosi się tylko i wyłącznie do osób fizycznych (indywidualnych tłumaczy tekstów prawnych) i jest to wyraźnie zastrzeżone w opisie zakresu normy. Takie działanie jest więc zupełnie nieodpowiedzialne i firmy te ewidentnie liczą na to, że ich klienci nie maja pojęcia o normach i certyfikacji. Wszystkie normy branżowe powinny być certyfikowane przez jednostkę certyfikującą dodatkowo uznaną jako akredytowana jednostka branżowa i zgodnie z ich zakresem. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza w przypadku certyfikacji osób fizycznych, która odbywa się na innych zasadach niż certyfikacja produktów, procesów i usług zgodnie z ISO/IEC 17065. Niestety na rynku jest coraz więcej przypadków tego typu nadużyć, przez co cierpi cała branża tłumaczeniowa i odbiorcy tych usług. Zdarzają się też, na razie incydentalnie, przypadki kupowania certyfikatów branżowych przez osoby fizyczne od podmiotów nie mających uprawnień do przeprowadzania certyfikacji indywidualnych. Niestety takie działania traktowane są w najlepszym przypadku jako przejaw ignorancji i chęci promowania się za wszelką cenę bez poddania się rzetelnej weryfikacji jaką jest niezależny audyt przeprowadzony przez akredytowaną jednostkę certyfikującą, a w najgorszym razie jako przejaw nieuczciwej konkurencji i próba oszukania klientów. Trzeba więc jasno powiedzieć, że nierzetelna certyfikacja, certyfikacja w jednostkach nieposiadających odpowiedniej akredytacji branżowej, lub też certyfikacja w zakresie nieprzewidzianym daną normą jest postrzegana jako zła praktyka rynkowa, spotyka się to zawsze z negatywną reakcją branży oraz rynku i stanowi antyreklamę dla danego podmiotu.” – zauważa Monika Popiołek.

Najważniejsze normy branży tłumaczeniowej

Kluczową normą dla branży tłumaczeniowej pozostaje norma ISO 17100 (PN-EN ISO 17100:2015 Usługi tłumaczeniowe - wymagania dotyczące świadczenia usług tłumaczeniowych (wersja PL), czyli - EN ISO 17100:2015 Translation services - Requirements for translation services (wersja EN). Jest to norma, która określa wymagania wobec profesjonalnych dostawców usług tłumaczeniowych oraz opisuje zalecenia i proces nastawiony na zapewnienie odpowiedniej jakości tłumaczeń pisemnych. Bureau Veritas Polska jest jednostką certyfikującą posiadającą od 2015 roku akredytację branżową na certyfikację na zgodność z ISO 17100 wykorzystującą system certyfikacji stworzony we współpracy z PSBT, który funkcjonuje nie tylko w całej Europie ale również został z powodzeniem wdrożony od 2018 roku w Chinach (dzięki współpracy PSBT z Bureau Veritas China).

Kolejną bardzo ważną normą jest niedawno opublikowana norma ISO 20771 (ISO 20771:2020 Tłumaczenia tekstów prawnych - wymagania (wersja PL), czyli ISO 20771 Legal Translation – requirements (wersja EN). Jest to norma przeznaczona dla indywidualnych tłumaczy tekstów prawnych. (Na razie nie powstał jeszcze system certyfikacji za zgodność z tą normą i żadna jednostka certyfikacyjna nie posiada akredytacji branżowej w tym zakresie).

Trzecią ważną normą, która cieszy się rosnącym zainteresowaniem na rynku jest norma ISO 18587 (ISO 18587:2017 Usługi tłumaczeniowe – Postedycja tłumaczenia maszynowego – Wymagania (wersja PL), czyli ISO 18587:2017 Translation services — Post-editing of machine translation output — Requirements (wersja EN). Jest to norma przeznaczona dla dostawców usług postedycji tłumaczenia maszynowego przeznaczonego na rynek masowy. Bureau Veritas Polska jest jednostką certyfikującą posiadającą od 2018 roku również akredytacje branżową na certyfikację na zgodność z ISO 18587 wykorzystując system certyfikacji stworzony we współpracy z PSBT, który funkcjonuje nie tylko w całej Europie ale również zostanie wdrożony w 2021 roku w Chinach (dzięki współpracy PSBT z Bureau Veritas China).

Cele strategiczne na najbliższe lata

„Jednym z ważniejszych projektów Polskiego Stowarzyszenia Biur Tłumaczeń w ostatnich latach było stworzenie i opublikowanie Przewodnika przetargowego PSBT, który wyczerpująco określa dobre praktyki i zalecenia w zakresie pozyskiwania profesjonalnych usług tłumaczeniowych. Obecnie nowe strategiczne cele PSBT obejmują głównie dalsze promowanie norm branżowych oraz działania zmierzające do przeciwdziałania zmianom klimatycznym, promowania odpowiedzialności społecznej w biznesie, dostosowania modeli biznesowych firm członkowskich PSBT do gospodarki niskoemisyjnej oraz wymagań cyberbezpieczeństwa. PSBT jest w trakcie opracowania Białej Księgi w tym zakresie i przygotowuje konkretne wytyczne dla swoich członków oraz całej branży. Bureau Veritas jest w równym stopniu zaangażowane w promowanie Zielonego Ładu i dzięki naszej doskonałej wieloletniej współpracy mamy nadzieję korzystać wzajemnie ze swoich doświadczeń i promować dobre praktyki również w tym zakresie” – puentuje Monika Popiołek

*Norma określa w odniesieniu do usług tłumaczeniowych w szczególności: zakres, terminy i definicje, zasoby ludzkie, techniczne i technologiczne, procesy i działania wstępne, proces produkcyjny, działania po oddaniu tłumaczenia, informacje zwrotną i końcowe działania administracyjne. Ponadto ISO 17100 zawiera 42 branżowe terminy i ich definicje, co oznacza że norma stanowi również cenne źródło informacji zawodowej i terminologicznej. Norma definiuje np. takie pojęcia jak: tłumaczenie, usługa tłumaczeniowa, tłumaczenie wspomagane komputerowo (CAT), tłumaczenie maszynowe, postedycja, weryfikacja, redakcja, korekta, treść, język źródłowy, język docelowy, dostawca usług tłumaczeniowych (TSP), kierownik projektu, kompetencje itd.

 

---

JEŚLI TWOJA FIRMA CHCE STOSOWAĆ normy branży tłumaczeniowej I UZYSKAĆ ODPOWIEDNIĄ CERTYFIKACJĘ, SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI PO WIĘCEJ INFORMACJI.

 

 

^{Informacje dodatkowe i odniesienia:}

^{https://psbt.org.pl/jakosc-i-normy
https://psbt.org.pl/kodeks-dobrych-praktyk
http://www.maart.com/blog/iso-17100-czyli-pierwsza-miedzynarodowa-norma-dotyczaca-uslug-tlumaczeniowych
http://www.maart.com/blog/wdrozenie-i-certyfikacja-za-zgodnosc-z-iso-17100-wazne-informacje
http://www.maart.com/blog/iso-20771-czyli-pierwsza-miedzynarodowa-norma-dotyczaca-tlumaczen-prawnych
https://lingualegis.ils.uw.edu.pl/index.php/lingualegis/article/view/28/26}